ประเพณีกองข้าวเป็นประเพณีท้องถิ่น ของจังหวัดชลบุรีโดยแท้ที่สืบต่อๆ กันมาตามประวัติ เล่าว่าประเพณีกองข้าวจัดในหลายอำเภอ อาทิเช่น อำเภอเมืองชลบุรี อำเภอศรีราชา อำเภอบางละมุง อำเภอพนัสนิคม ฯลฯ ครั้นกาลเวลาล่วงเลยผ่านไปในบางพื้นที่ประเพณีได้เลือนหายไป ประเพณีกองข้าว น่าสนใจ ที่ศรีราชายังคงอนุลักษณ์ไว้อย่างต่อเนื่องและเหนียวแน่น จนกระทั่งกลายเป็นประเพณีเอกลักษณ์ของชาวศรีราชา โดยเฉพาะเมื่อ เทศบาลเมืองศรีราชาและการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ร่วมกันจัดงานกองข้าวศรีราชา เริ่มแต่ปี 2536 เป็นต้นมา โดยกำหนดจัดงานประเพณีระหว่างวันที่ 19 – 21 เมษายน ของทุกปี
ประเพณีกองข้าว เป็นประเพณีที่ถือว่า เป็นเอกลักษณ์ของชาวอำเภอศรีราชา
ในอดีตเมื่อถึงช่วงเทศกาลสงกรานต์ศรีมหาราชาของทุกปีชาวบ้านจะนัดหมายกันมา นำสำรับข้าวปลาอาหารทั้งคาวหวานมากองรวมกันและเชิญภูติผีทั้งหลายมากินปีละ ครั้ง โดยเชื่อว่าภูติผีจะไม่มาทำอันตรายชีวิตครอบครัวหรือทรัพย์สินของตนเองหลัง พิธีเซ่นไหว้ชาวบ้านจะล้อมวงรับประทานอาหารร่วมกันมีการร้องรำทำเพลง การละเล่นสนุกสาน มีเกล็ดว่าทุกคนจะไม่นำอาหารที่เหลือกลับบ้าน แต่จะทิ้งไว้เป็นทานแก่สัตว์ การจัดงานประเพณีกองข้าวเป็นการสนับสนุนส่งเสริมฟื้นฟูอนรักษ์และประเพณีของ ท้องถิ่น ปัจจุบันเทศบาลเมืองศรีราชาได้ผนวกงานสงกรานต์เข้ารวมเป็นงานเดียวกัน และให้ชื่อว่า งานสงกรานต์ศรีมหาราชาและประเพณีกองข้าว โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรมรณรงค์ให้เด็กเยาวชน และประชาชน ได้เกิดจิตสำนึกในความเป็นคนไทยที่มีเอกลักษณ์และขนบธรรมเนียมประเพณีการ แต่งกายที่ดี ให้ดำรงสืบทอดต่อไป และเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวไทยด้วย
สำหรับการจัดงานเทศบาลเมืองศรีราชาร่วมกับการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ประเพณีกองข้าวศรีราชา จังหวัดชลบุรีอำเภอศรีราชา สภาวัฒนธรรมอำเภอศรีราชาและองค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี หน่วยงานภาครัฐและเอกชน พ่อค้า ประชาชนชาวศรีราชา ร่วมกันจัดกิจกรรม อาทิเช่น การแสดงด้านศิลปวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของชาติ ภาคต่างๆ และท้องถิ่นโดยเน้นการแสดงด้านวัฒนธรรมที่หลากหลายและสื่อถึงความเป็นไทยที่ อ่อนช้อยสวยงาม อาทิเช่น มวยตับจากเดิมที่เป็นกีฬาพื้นบ้านยอดนิยมของภาคตะวันออก โดยเฉพาะอย่างยิ่งจังหวัดชลบุรี เพราะเนื่องจากมีการปลูกจากเป็นจำนวนมากแต่ปัจจุบันกีฬาประเภทนี้สูญหายไป ด้วยเหตุที่ป่าจากลดน้อยลงอุปกรณ์ที่ใช้ในการแข่งขันคือ ใบจากแห้งจำนวนมากเพื่อปูให้ทั่วพื้นเวที และเชื่อกสำหรับขึงเวที นักมวย ทั้งคู่จะผูกตาด้วยผ้า และจับให้อยู่คนละมุม มีกรรมการกลางอยู่บนเวที 1 คน จากนั้นเมื่อมีสัญญาณเริ่มชก นักมวยจะเดินออกจากมุมเพื่อหาคู่ต่อสู้และต่อยกัน ประเพณีกองข้าวของชาวชลบุรี โดยจะใช้ฟังเสียงลั่นกรอบๆแกรบๆ ของใบจากที่ปูไว้ เพื่อจับทิศทางผู้ต่อสู้ของตน กติกาการต่อยคือใครต่อยเข้าเป้ามากที่สุด ก็จะได้คะแนนใครได้คะแนนมากเป็นฝ่ายชนะ ชก 3 ยก ยกละ 2 นาที มวยตับจาก จัดเป็นกีฬาพื้นบ้านที่เสริมสร้างไหวพริบในการฟังเสียงได้เป็นอย่างดี จึงเป็นที่น่าเสียดายว่ากีฬาประเภทนี้ได้สูญหายไปแล้ว ตามกาลเวลาที่ผ่านมา ประเพณีกองข้าวศรีราชา จุดเด่นของรำวงอยู่ที่นางรำ ซึ่งเป็นจุดสนใจให้บรรดาผู้ชมซื้อตั๋วเข้ามารำวงกับคณะนางรำที่มีรูปร่าง หน้าตาดี และมีการติดตามคณะรำวงที่ตนสนใจไปตามงานต่างๆ ทำให้เกิดการเขม่นกับทางเจ้าถิ่น ด้วยสาเหตุนี้ทำให้เกิดการแย่ง “นางรำ” กันขึ้น จนเป็นสาเหตุให้เกิดการทะเลาะวิวาท จนยากแก่การควบคุมทำให้ทางราชการต้องสั่งยกเลิก ห้ามมีการแสดงรำวงตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา และก็ได้เกิดการกลับมาอีกครั้งของรำวง ด้วยกระแสตระหนักแห่งภูมิปัญญาท้องถิ่น และการอนุรักษณ์ความเป็นไทย เทศบาลเมืองศรีราชา จึงได้นำการแสดง รำวง กลับมาอีกครั้ง ในรูปแบบของ “รำวงย้อนยุค” ในงานประเพณีกองข้าว ปี 2541 ในรูปแบบที่เน้นเอกลักษณ์ของศิลปะและวัฒนธรรมไทย ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในระหว่างวันที่ 19-21 เมษายน อีกทั้งยังมีกิจกรรมตะกร้อลอดบ่วง เป็นการละเล่นที่เป็นเอกลักษณ์ของคนไทย ที่ใช้ความสามารถเฉพาะตัวในการใช้ อวัยวะของร่างกายเป็นท่าทางในการเล่นตะกร้อให้เข้าบ่วง เป็นการอนุรักษณ์ไว้ และไม่พอเพียงเท่านั้น ประเพณีกองข้าวเป็นพระเพณีท้องถิ่น ยังมีขนมพื้นบ้านและอาหารพื้นเมือง เป็นการเชิญผู้มีความรู้ความชำนาญทางด้านอาหารและขนมในชุมชนต่างๆ มาออกร้านแสดงสาธิตการทำขนมพื้นบ้าน อาหารพื้นเมือง ซึ่ง เป็นเอกลักษณ์ของพื้นบ้านพื้นเมืองท้องถิ่นศรีราชา เช่น ห่อหมก ทองม้วน งบปิ้ง แจงลอน ลูกชุบ ทองหยิบ ฝอยทอง ข้าวเกียบปากหม้อ ข้าวต้มมัด ฯลฯ บอกเลยว่าอิ่มหนำความสุขไปเลยทีเดียว
ประเพณีกองข้าวนอกจากจังวัดชลบุรีของเรานั้นจะมีคำเลื่องลือว่าเป็นเมืองแห่งการท่องเที่ยว แต่จังหวัดของเรายังมีดีอีกมากมาย เพราะประเพณีของจังหวัดเรานั้นก็น่าตื่นตาตื่นใจ ไม่แพ้ที่อื่นเลย ประเพณีกองข้าวเป็นประเพณีท้องถิ่น
อ่านบทความอื่น ๆ >> ชลบุรีประเพณีดัง จังหวัดที่ขึ้นชื่อของภาคตะวันออกของประเทศไทย
